به گزارش مجله ایرانیان اکونومیست به نقل از فرادید، در دنیای مدرن تصور زندگی بدون نوشتن دشوار است. ثبت اطلاعات از طریق نشانه های نمادین یک رکن اساسی در کارکرد تمدن بشری است و بدون آن در تاریخ گم می شدیم.

در واقع می توان گفت که اگر نوشتن به کلی از بین می رفت، تمدن نیز از بین می رفت! این اهمیت کلام مکتوب است. سوالی که اکنون مطرح می شود این است که زبان نوشتاری از چه زمانی آغاز شد؟

آغاز تمدن بشری

گسترش کشاورزی در غرب اوراسیا

نژاد بشر برای صدها هزار سال وجود داشته است و در اکثریت قریب به اتفاق آن زمان، انسان ها به عنوان شکارچی و گردآورنده زندگی کرده اند. زندگی عشایری بود و زمان احتمالاً چرخه ای و چیزی با آغاز و پایان دیده می شد.

اما وضعیت حدود 15 هزار سال پیش تغییر کرد. این که چرا این اتفاق می افتد موضوع بحث بزرگی است. برای چندین دهه، نظریه پذیرفته شده این بود که این کار به دلیل نیاز به مراقبت از محصولات انجام می شود، زیرا آنها منبع غذایی بارورتر هستند. یافته‌های اخیر، مانند یافته‌های گوبکلی تپه، نشان داده‌اند که انتقال از یک شکارچی-گردآورنده به یک جامعه کشاورزی ناشی از تمایل به نزدیک ماندن به مکان‌های مذهبی بوده است. بنابراین زندگی بی تحرک مبنای اختراع کشاورزی شد.

به هر دلیلی، کشاورزی غذای کافی را فراهم می کرد که انسان ها دیگر مجبور نبودند تمام وقت خود را برای زنده ماندن صرف کنند. بدین ترتیب توجه انسان ها به مشاغل دیگری مانند سفالگری، بافندگی و اهلی کردن حیوانات وحشی معطوف شد. سرانجام نیاز به زبان پدید آمد و به تدریج سیستم های نوشتاری پدیدار شد.

اولین تمدن ها

لوحی از آغاز نگارش از 3100 تا 2900 ق.م

“تمدن” برای اولین بار در خاورمیانه و اطراف بین النهرین و رود نیل در منطقه ای به نام هلال حاصلخیز ظاهر شد. تمدن های اولیه ای که در آنجا پدید آمدند به جوامع پیچیده ای تبدیل شدند که برای اداره جامعه به اسناد مکتوب نیاز داشتند.

طبیعتاً این تمدن ها اولین سیستم های نوشتاری شناخته شده در تاریخ را اختراع کردند. تمدن سومری و مصر اولین تمدن ها بودند و هر دو تمدن سیستم نوشتاری منحصر به فرد خود را داشتند. در حالی که هیروگلیف های مصری اندکی قبل از 3100 قبل از میلاد اختراع شدند، سومری ها اولین کسانی بودند که کلمات خود را در حدود 3500 قبل از میلاد نوشتند.

لوح میخی از نیپور، حدود 2300-2100 قبل از میلاد

خط سومری، قدیمی ترین سیستم نوشتاری ثبت شده، برای اولین بار در حدود 5500 سال پیش مورد استفاده قرار گرفت. این خط در طول حیات خود دچار تغییرات اساسی و تکاملی شد و به خط میخی معروف شد. این سیستم به عنوان یک سری تکواژهای واژگانی شروع شد که تصور می شد نشان دهنده نیاز به حسابداری و ثبت مطالب مختلف است. با افزایش نیاز به انتقال ایده‌های پیچیده‌تر، متن یافت شده از کاربردهای خارج از اهداف اداری استفاده می‌کند و نماینده مکتوب زبان سومری شد.

این خط با قلم نی بر روی خشت نوشته شده است. نیاز به نوشتن سریعتر منجر به ساده شدن نمادها شد و تصاویر به آسانی به نقشه های ذهنی قابل تشخیص تبدیل شدند (خط میخی حاوی مجموعه ای از خطوط و برش های متمایز). توسعه بیشتر این خط به شکل نمادهای هجایی بود، یعنی تصاویری که صداها را به جای کلمات نشان می دادند. کلمات را می توان از طریق نمایش های آوایی نوشت تا ابزارهای نقشه برداری فکر.

این فونت در زبان های دیگر نیز استفاده شده است. پس از آنکه تمدن سومری جای خود را به اکدی ها، بابلی ها و آشوری ها داد، این خط حفظ شد و برای نمایش زبان های این امپراتوری ها، پادشاهی ها و مردمان استفاده شد.

گزارشی نقره‌ای به خط میخی از اوما، دوره نئوسومری، سلسله سوم اور (2004-2112 قبل از میلاد)

بنابراین زبان سومری اولین زبانی بود که شکل نوشتاری داشت. این زبان متعلق به زمانی است که شواهد باستان شناسی کمیاب بود و به همین دلیل نظریه ها و بحث های زیادی پیرامون آن وجود داشت. با این حال، می توان حدس زد که بیش از پنج هزار سال پیش، یک سومری باهوش آثاری را در خاک رس خلق کرد و روندی را آغاز کرد که تمدن بشری را برای همیشه تغییر داد.