حجت الاسلام والمسلمین هادی سروش در گفت و گو با مجله توژال در مورد چگونگی ترسیم شخصیت الزهرا (سلام الله علیها) برای زنان جامعه امروزی که گفته می شود متعلق به گذشته نبوده است. و هر چه از کلام او می توان در جامعه امروزی به کار برد، آنجا که فرمود: انسان دو وجه شخصیت دارد، ثابت و متغیر. همانطور که اخلاق امری ثابت است، اخلاق نیز امری متغیر است که با عوامل مختلف می تواند تغییر کند. بنابراین ما با دو ازدواج روبرو هستیم که یکی ثابت و دیگری غیرقابل تغییر است.

وی ادامه داد: شاید اهل بیت علیهم السلام به ویژه حضرت زهرا سلام الله علیها در برخی از اخلاقیات نسبت به جامعه و عصر خود نقش داشتند، اما اخلاقی که داشتند تغییر نمی کند. و در تمام دوران ها قابل تقلید است. از آنجایی که پیامبر اکرم (ص) متعلق به چهارده قرن گذشته است، رفتار و اخلاق ایشان امروز الگو باقی مانده است. حقیقت این است که سیرت پیامبر صلی الله علیه و آله و اخلاق ثابت ایشان با گذشت زمان تغییر نمی کند و زوال ناپذیر است و ما می توانیم از آن اخلاق درس بگیریم و در جامعه و شخصیت فردی خود به کار ببریم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در مورد حضرت زهرا (سلام الله علیها) وقتی به اقوال ثابت شده در مورد شخصیت ایشان اشاره می کنیم، قابل تجسم و تأیید است، بنابراین به این نتیجه می رسیم که نباید بین شئون اخلاقی و شخصیت شناختی فرق بگذاریم. یک شخصیت بزرگ انسان که ثابت است و برخی از اخلاقیات جامعه کنونی ما که مبتنی بر پیشرفت فرهنگ و زمان است، آن الگوهای ثابت و ارزشمند را از دست خواهد داد. مثلاً حضرت فاطمه (سلام الله علیها) در نوع دوستی و احسان بر همه زنان زمان خود سبقت می گرفت و این یک امر اخلاقی است اما اصل احسان و نوع دوستی نسبت به همنوع خود و دیگری ثابت است. اخلاق، و قرآن این رفتار را تأیید می کند. با این نظر جامعه باید به سمت شخصیت الزهرا (سلام الله علیها) سوق داده شود.

حجت الاسلام والمسلمین سروش در ادامه سخنان خود به این موضوع می پردازد که چگونه زنان امروز ما می توانند از سردرگمی شخصیتی رهایی یابند و به شخصیت زهرا (سلام الله علیها) استناد و تقلید کنند؟ وی بیان کرد: اولاً سردرگمی محدود به زنان نیست و ممکن است مردان نیز دچار سردرگمی شوند، بلکه زنان جامعه می توانند در رفع نیازهای خود از الگوهای بزرگواری چون حضرت زهرا (سلام الله علیها) بهره ببرند. رسول خدا صلی الله علیه و آله در روایتی از حضرت زهرا علیهاالسلام می فرماید: «اگر می خواهی همه خوبی ها را در یک نفر ببینی، فاطمه علیها السلام است و او برتر از همه خوبی هاست». از نظر مسلمانان او بهتر از مریم (سلام الله علیها) است. مریم (سلام الله علیها) از نظر برخی از اعضای کلیسا یک قدیس محسوب می شود. چرا زنان ما از حضرت زهرا (سلام الله علیها) به عنوان الگویی که بالاتر از حضرت مریم (سلام الله علیها) عمل کرد و در رفع بسیاری از نیازهای آنان پیشگام بود، الگو نمی گیرند؟

وی افزود: برای اینکه کارها به هم نخورد یا اگر دختر مسلمانی گیج شده و می خواهد سردردش برطرف شود باید از چند طریق روی خودش کار کند و بعد به شخصیتش رسیدگی کند. یکی در جهت “باورها” یعنی تا زمانی که باورهای خود را با واقعیت سازگار نکنیم، نمی‌توانیم از شر سردرد خلاص شویم. در روایتی حضرت زهرا (سلام الله علیها) به زنی فرمود: «اگر از عقیده امامت پیروی کنی که به تو رسید، رستگار می شوی». بنابراین باورهای غلط و خرافات نه تنها باعث سردرگمی می شود، بلکه اگر اعتقادات اطمینان بخشی نداشته باشیم و به احساسات بی اساس یا خرافات توجه کنیم، طبیعی است که سردرگم بمانیم، در حالی که عقاید شیعه داریم که حضرت زهرا (سلام الله علیها) بسیاری از آنها را داشت و امر و امر به رجوع به کلام معصوم در هر حال کرد.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: محور دوم برون رفت از سردرگمی و مشکلات درونی و روانی است “پرستیده” حضرت زهرا (سلام الله علیها) در توصیف عبادت فرمودند عبادت مؤثر بین بنده و خالق عبادت صحیح است. عبادت لازمه عبادت است و عبادت می تواند انسان را از درد نجات دهد اگر عبادت خالص باشد و این عبادت از زمین نرم و پاکیزه برخاسته باشد. عبادت خالص بدون اسراف و برای رضای خداست و آن عبادت خالص کاملاً مطابق دستورات دینی است، عبادتی که عده ای در آن افراط می کنند یا نیت درستی ندارند. این دعاها نمی تواند مشکلات انسان را حل کند.

حجت الاسلام والمسلمین سروش ادامه داد: هر که بتواند عبادت خالص را بدون ریا انجام دهد، خداوند بهترین بهره ها را نصیب او می کند. اگر در عبادت نفاق باشد، اثری ندارد اگر در عبادت به حقوق دیگران احترام بگذاریم و عقاید پاک و مسلم و بدون تضییع حقوق دیگران داشته باشیم و از گناه دوری کنیم، از غم و اندوه و سردرگمی و سرزنش نجات خواهیم یافت.

اگر در عبادت به حقوق دیگران احترام بگذاریم و باورهای روشن و مسلم و بدون تضییع حقوق دیگران و به دور از گناه داشته باشیم، از غم، سردرگمی و سرزنش نجات خواهیم یافت.

ایشان در ادامه به بیان حضور حضرت زهرا (سلام الله علیها) در دو بعد خانه داری و فعالیت اجتماعی پرداختند. ایشان فرمودند: جمله زیبایی از استاد مطهری است که می گوید: زندگی مبارزه برای بقا نیست، تلاش برای بقا است. وقتی با بقا و بقا مواجه می شویم، معتقدیم که باید با دیگران بجنگیم و بیان دعوا از پایه درگیری می آید. زندگی را که شاخص های مختلفی مانند خانه داری، کارهای فرهنگی و اجتماعی دارد، نباید میدان جنگ بدانیم، بلکه باید آن را میدان فعالیت بدانیم که با میدان تلاش و رفع نیازهای مختلف مواجه هستیم.

این استاد دانشگاه گفت: زمانی که نیازهای متفاوتی داریم سعی می کنیم با نظم و عدالت از درون وارد این عرصه شویم، اما نمی توانیم این فعالیت ها را فدای کارهای اجتماعی، فرهنگی و خانگی کنیم که نمونه آن بانو ال زهرا (سلام الله علیها)». دنبالش رفتم او برای بقا نجنگید و به فکر تربیت فرزندانش در زمان معین و پاسخگویی به سؤالات زنان مدینه در زمان های دیگر و مهمان نوازی و عبادت در زمان های مختلف بود.

حجت الاسلام والمسلمین سروش افزود: حضرت زهرا (سلام الله علیها) که سخنان ارزنده زیادی از ایشان در باب اخلاق و اعتقادات دینی داریم، هرگز در کارهای خانه کوتاهی نکرد و با تمام مسئولیت هایی که بر عهده داشت، بر عهده داشت. آنها را بیرون کارهای خانه به حدی بود که گاهی از کارهای خانه خسته می شد و پیامبر (ص) همان لحظه تسبیح الزهرا (س) معروف را به آنها می آموخت تا آرامش بیشتری پیدا کنند. این نشان می دهد که این بانوی بزرگ در تمام شئونات مهم زندگی خود، یعنی خانه داری و بیرون از منزل، با نظام و ترتیب خاصی انجام می دادند و به همه امور رسیدگی می کردند و هیچ بخشی را فدای دیگری نمی کردند.

این استاد دانشگاه و دانشگاه گفت: مشکل امروز ما این است که وقتی در میدانی هستیم، بخشی را فدای دیگری می کنیم. حضرت زهرا (سلام الله علیها) با شجاعت بیرون از خانه از حق دفاع کرد و چهار فرزند بزرگ و تاریخ ساز را در خانه خود پرورش داد. آنها با ایمان جدی، توکل به خدا، عبادت خالصانه و همچنین نظم در زندگی، همه امور خود را مستقل انجام دادند و توانستند زندگی شگفت انگیزی داشته باشند.