بهروز عباس زاده، کارشناس روابط بین الملل فرهنگی، در یادداشتی با عنوان «زبان نرم ما و راهکارهای تقویت و گسترش آن» که برای انتشار در اختیار توژال قرار گرفته است، نوشت: «زبان فارسی به عنوان یکی از قدیمی ترین زبان ها؛ زبان در جهان نه تنها وسیله ارتباطی روزانه است، بلکه به عنوان پاسدار هویت ملی و فرهنگی ایرانیان نقشی بی بدیل دارد. در دنیایی که به سرعت در حال تغییر است و فرهنگ ها زیر فشار جهانی شدن و تهاجمات فرهنگی قرار دارند، زبان فارسی می تواند پلی بین گذشته و آینده باشد و روح ایرانی را حفظ کند.

رهبر انقلاب نیز بارها بر اهمیت پاسداری از زبان فارسی تاکید کردند. وی زبان را یکی از مهمترین عناصر هویت سازی می دانست و آن را عاملی برای مقابله با تهاجمات فرهنگی می دانست. در عصری که قدرت‌های بزرگ تلاش می‌کنند زبان و فرهنگ خود را به کشورهای دیگر تحمیل کنند، لازم است در مقابل این تهدیدات فرهنگی هوشیار باشیم. همانطور که در مقاله محمدعلی ربانی اشاره شد، زبان فارسی همواره منبع قدرت نرم ایرانیان بوده و توانسته فرهنگ و تمدن ایرانی را به کشورهای دیگر منتقل کند.

از سوی دیگر، یکی از دغدغه های اصلی امروز این است که جوانان به دلیل نداشتن انگیزه در زمینه ترویج و تعمیق زبان و ادبیات فارسی به زبان های خارجی مانند کره ای و ترکی روی آوردند. این روندها اگرچه در ظاهر مثبت هستند، اما به تدریج می توانند به دور شدن از هویت ملی منجر شوند. وظیفه خانواده ها، نهادهای فرهنگی و رسانه هاست که با تقویت حضور زبان فارسی در آموزش و پرورش و فضای مجازی، نسلی پایدار و هویت دار پرورش دهند.

در پایان باید بر اهمیت تربیت نسل جدیدی از جوانان تأکید کرد که شخصیت‌های فرهنگی و ادبی ایران را قهرمان خود بدانند و با افتخار به زبان و هویت ایرانی-اسلامی خود با چالش‌های جهانی روبرو شوند.

نقش کاربردی زبان فارسی در زندگی روزمره و ارائه راهکارهایی برای احیای آن

متأسفانه در حال حاضر شاهد هستیم که به دلیل عدم علاقه به زبان فارسی، زبان مادری ما ضعیف و ضعیف شده است، همانطور که مرحوم ابوالحسن النجفی (مدیر و مترجم برجسته) در کارگاه آموزشی با موضوع امکانات زبان فارسی زبان فارسی در ترجمه در سال 1386: طی تحقیقاتی که چند سال پیش در فرهنگستان زبان و ادب فارسی در زمینه روزنامه نگاری انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم که روزنامه های ما تمام مطالب علمی، ادبی، هنری، داستانی و واقعی خود را تنها در 700 کلمه بیان می کنند. به همین دلیل است که می گویند زبان فارسی ضعیف است.

بنابراین برای احیای زبان فارسی باید از نهادهای آموزشی و فرهنگی کشور شروع کرد. مدارس، دانشگاه ها، رادیو و رسانه های اجتماعی نقشی حیاتی در این مسیر ایفا می کنند. یکی از راه های اصلی توجه ویژه به محتوای آموزشی و ترویج ادبیات فارسی در برنامه درسی مدارس است. ایجاد انگیزه در جوانان برای مطالعه آثار کلاسیک و مدرن فارسی یکی از ابزارهای بازآفرینی هویت ملی است.

راه حل های پیشنهادی

1. تولید محتوای فرهنگی جذاب به زبان فارسی: ساخت بازی های ویدئویی، اپلیکیشن های آموزش زبان، فیلم ها و انیمیشن های ساخته شده با زبان و فرهنگ ایرانی می تواند انگیزه جوانان را برای یادگیری و استفاده از زبان فارسی افزایش دهد. نمونه های موفق در کشورهای دیگر نشان داده است که چنین اقداماتی نه تنها زبان را در میان نسل جوان زنده می کند، بلکه به ابزاری قدرتمند برای معرفی فرهنگ به کشورهای دیگر تبدیل می شود.

به عنوان مثال، کره جنوبی با استفاده از موسیقی پاپ (کی پاپ) و تولید محتوای سرگرمی متنوع در رسانه های جهانی توانسته است زبان و فرهنگ کره ای را به گونه ای بی سابقه به نسل جوان در سراسر جهان معرفی کند. به همین دلیل بسیاری از جوانان در سراسر جهان به یادگیری زبان کره ای علاقه مند هستند.

2. ایجاد شبکه‌های تلویزیونی فارسی زبان و رسانه‌های دیجیتال: همانطور که انگلستان توانست با ایجاد شبکه‌هایی مانند بی‌بی‌سی نفوذ زبانی و فرهنگی خود را افزایش دهد، ایران نیز می‌تواند کانال‌های جذاب و تاثیرگذار فارسی زبان را در سطح بین‌المللی ایجاد کند و نه تنها به حفظ آن کمک کند. این زبان در داخل کشور است، اما به کشورهای دیگر نیز گسترش می یابد. این شبکه ها می توانند در خدمت معرفی فرهنگ، تاریخ و ادبیات غنی ایران به جهانیان و استفاده از زبان فارسی به عنوان ابزاری برای دیپلماسی فرهنگی باشند.

3. حمایت از نویسندگان، شاعران و هنرمندان فارسی زبان: دولت و نهادهای فرهنگی می توانند با حمایت از تولیدات ادبی و هنری به زبان فارسی زمینه را فراهم کنند تا این زبان یکی از ارکان هویت فرهنگی ایرانیان باقی بماند. انتشار کتاب ها، مجلات، پادکست ها و محتوای دیجیتال فارسی محور به غنی سازی محتوای فرهنگی کمک می کند.
به عنوان مثال، می توان به فرانسه نگاه کرد که با حمایت مستمر از نویسندگان و شاعران خود و ایجاد جوایز ادبی معتبری مانند جایزه گنکور، توانسته است زبان فرانسه را در میان مردم خود ترویج کند و حتی آن را به عنوان زبان فرانسوی بشناسد. زبان فرهنگ و ادبیات در بسیاری از کشورهای دیگر ایران نیز می تواند با ترویج برنامه های مشابه، وضعیت زبان فارسی را بهبود بخشد.
آیا می توان به جایزه ترجمه حمد اشاره کرد که به ابتکار کشور قطر برگزار شد و در این جایزه هر ساله به بهترین مترجمان آثار فاخر از زبان های مختلف به زبان عربی جایزه ویژه ای تعلق می گیرد. این می تواند جوامع فرهنگی جهانی را به توجه بیشتر و پرداختن به این زبان سوق دهد.

4. ترویج دیپلماسی فرهنگی از طریق زبان فارسی: استفاده از زبان فارسی به عنوان ابزار قدرت نرم در سایر کشورها می تواند به حفظ و گسترش هویت ملی ایرانی کمک کند. برگزاری کلاس‌های زبان فارسی در دانشگاه‌ها و مؤسسات فرهنگی جهان، مانند کشورهایی مانند چین و اسپانیا با بنیاد کنفوسیوس و سروانتس، یکی از راه‌های مؤثر برای ترویج فرهنگ و زبان ایرانی است. ایجاد مراکز فرهنگی و ادبی ایران در خارج از کشور نیز می تواند به جذب علاقه مندان به زبان فارسی و تقویت روابط فرهنگی با سایر کشورها کمک کند.

مؤسسه کنفوسیوس چین با ترویج زبان و فرهنگ چینی در سراسر جهان، دیپلماسی فرهنگی قوی ایجاد کرده و زبان چینی را به عنوان یکی از مهم ترین زبان های جهان معرفی کرده است و حتی می توان آن را عامل اصلی یادگیری این زبان دانست. زبان جذاب ایران با ایجاد مراکز فرهنگی در کشورهای هدف می تواند از زبان فارسی به عنوان ابزاری برای تقویت قدرت نرم خود استفاده کند.

5. اعطای مدال سفیر فارس به منظور قدردانی از افرادی که در ترویج و گسترش زبان و ادبیات فارسی نقش فعال داشتند.

اعطای نشان سفیر فارسی می تواند یک اقدام فرهنگی با هدف تجلیل از کسانی باشد که در زمینه های مختلف برای ترویج و گسترش زبان و ادبیات فارسی تلاش کرده اند. این نشان به نویسندگان، شاعران، مترجمان، اساتید دانشگاه، پژوهشگران و حتی موسسات رسانه ای و فرهنگی که سهم بسزایی در معرفی زبان فارسی به جهان داشته اند، اعطا می شود. این جایزه نه تنها از زحمات این افراد و نهادها تقدیر می کند، بلکه انگیزه مضاعفی را برای دیگران ایجاد می کند تا با عشق و انگیزه بیشتر در جهت حفظ و گسترش این میراث فرهنگی گام بردارند. همچنین اعطای این نشان می تواند به ایجاد شبکه ای از فعالان و دوستداران فارسی زبان در سراسر جهان کمک کند که با تعامل و همکاری به پروژه های مشترک ادبی و فرهنگی دست پیدا کنند.

6. گسترش انواع همکاری ها با کشورهای فارسی زبان به ویژه در زمینه صادرات محصولات فرهنگی و تولید آثار مشترک از قبیل کتاب، فیلم، سریال، مستند و سایر زمینه های هنری.

پرداختن به چنین همکاری هایی با کشورهای فارسی زبان، به ویژه در زمینه صادرات محصولات فرهنگی و تولید آثار مشترک، می تواند پلی برای ایجاد پیوندهای عمیق تر و پایدارتر بین این کشورها باشد. این همکاری‌ها می‌تواند شامل تلاش‌های مشترک در تولید کتاب‌های فرهنگی، هنری، ادبی، تاریخی و علمی، فیلم، سریال و مستند باشد که نه تنها به معرفی بهتر فرهنگ و تاریخ مشترک کمک می‌کند، بلکه زمینه تبادل افکار و اندیشه‌ها را فراهم می‌کند. ایده ها تجربیات هنری و فرهنگی. از طریق این همکاری می‌توان توانمندی‌های هنری و فرهنگی کشورهای فارسی‌زبان را به جهانیان عرضه کرد و علاوه بر تقویت روابط دیپلماتیک، زمینه‌های ایجاد فرصت‌های اقتصادی و شغلی در عرصه‌های مختلف فرهنگی را فراهم کرد. این تعاملات همچنین به حفظ و ترویج زبان و ادبیات فارسی در سطح جهانی و ایجاد شور و نشاط جدید در نسل های جوان برای پیگیری این میراث ارزشمند با عشق و انگیزه ای جدید کمک می کند.

اگرچه زبان فارسی یکی از ارزشمندترین سرمایه های فرهنگی ماست، اما بدون تلاش مشترک نهادهای مختلف جامعه ممکن است با چالش های بیشتری روبرو شود. احیای زبان فارسی به عنوان سنگر هویت ملی و فرهنگی ایرانیان و قدرت نرم در نظام بین الملل نیازمند برنامه ریزی دقیق و همکاری همه جانبه است. با توجه به تجربه موفق سایر کشورها در استفاده از زبان به عنوان ابزار قدرت نرم، می توان از زبان فارسی نه تنها به عنوان ابزاری برای حفظ هویت داخلی، بلکه به عنوان پلی برای برقراری روابط فرهنگی با سایر کشورها استفاده کرد.