گروه جامعه اقتصادی ایران – باران شروع به باریدن می کند و هوای لطیف با آواز خنکی باران لطافت خاصی را پخش می کند با یک فنجان چای داغ کنار پنجره می نشینی و به رقص قطرات کوچک باران با دست زیر چانه ات نگاه می کنی. از آسمان به زمین برسید و به محض اینکه این طراوت را حس کردید، احساس می کنید که شرایط کمی تغییر کرده است و هر لحظه بر شدت باران دور می شوید پنجره، برگرد و با دقت بیشتری به آسمان و قطرات باران نگاه کن، ناگهان صدای مهیبی به گوش می رسد و حجم زیادی آب در کوچه پس کوچه ها جاری می شود و این شروع سیل است و همه چیز را با خود می برد راهش خواهی ماند و پشیمان می شوی که چرا به طبیعت احترام نمی گذاریم.

این خلاصه ای است از چند شهر کشور که در چند سال گذشته به دلیل تغییر اقلیم، از بین رفتن پوشش گیاهی بالادست و وقوع باران های شدید که معمولاً قبلاً غیرمعمول بود، تحت تأثیر سیل قرار گرفته اند رژیم به گونه ای تغییر کرده است که در فصل تابستان شاهد بارش شدید باران بوده ایم. استان های کرمان، هرمزگان، یزد و حتی شمال کشور خسارات جانی و مالی زیادی به بار آورده است.

این در حالی است که تهران نیز از سیل در امان نبود و در طول سالیان متمادی شاهد سیلاب های زیادی بود و خسارات زیادی متحمل شد. سیل امامزاده داوود در سال 1333 و سیل تجریش در سال 1366 از شدیدترین سیل هایی بودند که قربانیان زیادی را به پایتخت وارد کرد، امامزاده داود در روایتی می گوید: «سیل در یک ساعت آمد. همه چیز را با خود برد؛ تنها شن باقی مانده بود. بیش از دو ماه در جستجوی اجساد بودیم. هر جنازه ای که پیدا کردیم در کنار رودخانه دفن شد. فرصتی برای رفتن به قبرستان نداشتیم. طبیعتاً آب گورستان را نیز شسته است. اجساد در زیر آوار سیل مدفون شدند که مدت ها بوی بدی را در محیط ایجاد کرد. 500 نفر کشته شدند، اما چند هفته پس از سیل، مردم اجساد و بقایای مردگان را در رودخانه کن پیدا کردند. دست و پا و لباس و… خلاصه کویر ماهشار بود.

طبیعتاً سیل امامزاده داود در 15 مرداد 1401 تکرار شد و مقدار زیادی آب و گل به پایین دست سرازیر شد و 8 نفر جان خود را از دست دادند و 9 نفر مجروح شدند و این حادثه خسارات زیادی به منطقه وارد کرد.

33 سال پس از سیل تاریخی امامزاده داود؛ ساکنان تجریش تهران نیز ساعت یک بعد از ظهر یکشنبه 13 مردادماه 1397 بر اثر بارندگی شدید شاهد چنین حادثه تلخی بودند و در دره های دربند و گلاب دارا جاری شد. این سیل جان حدود 300 نفر را گرفت.

گفته می شود در این روز با وجود گرمای هوا بارش شدید باران و تگرگ به میزان 28 میلی متر در مدت کوتاهی در میدان تجریش پس از ورود به گلاب دره و خیابان های دربند و عبور از خیابان جعفر آباد آغاز شد. خیابان دربند و خیابان تبز یا شهرداری و خیابان تابش سیل به سمت تجریش حرکت کرد و در کنار جاده خسارات زیادی به منازل و خودروها وارد کرد تا اینکه به میدان تجریش و میدان بیت المقدس رسید. از میدان بیت المقدس وارد خیابان شریعتی شد و به سمت حوالی میرداماد حرکت کرد.

ادامه مطلب

سیل وارد بازار تجریش و سپس مسجد همت شد. شاهدان عینی می گویند که تمام محوطه داخل مسجد مملو از گل و لای بود تا جایی که مردم برای حفظ جان خود از کتابخانه ها، ستون ها و منبرها بالا می رفتند و با فروریختن دیوار جنوبی مسجد، سیل از آن طرف بیرون می آمد. و از آن طرف میدان آرام گرفت و از ضلع شرقی به سمت بیمارستان شهدا و از ضلع جنوبی و غربی ورودی به مقصود بیگ و خیابان ولی عصر (عج) پیشروی کرد. مردم از میدان تجریش به سمت خیابان ولی عصر هجوم آوردند و با فریاد از یکدیگر خواستند فرار کنند. همه به سمت های مختلف می دویدند و هیچ کس نمی توانست به مکان امنی فکر کند. وضعیت اسفباری بود. آب می آمد و مردم با فریاد می دویدند. برخی از مردم خودروهای خود را رها کردند و سعی کردند از طریق آب فرار کنند.

آثار گل و لای ساختمان های ابتدای میدان تجریش به حدود 4 متر می رسید. بالاخره بعد از چند ساعت آب ها آرام شد و سیل فرو رفت و پس از آن میدان تجریش به مدت دو ماه تعطیل شد تا مراحل نظافت تمام شود، حتماً سنگ بزرگی در وسط آن دیده اید این میدان یادگاری است و همان سیلابی است که در سال 1392 تا 1393 شهرداری تهران این قطعه سنگ را به قسمت شمالی میدان منتقل کرده و آن را نوشته است.

خواندن این روایت ها ما را به یاد فیلمی در مورد سیل و طوفان می اندازد، اما این حادثه ای است که در دنیای واقعی اتفاق افتاده است و آنچه مهم است این است که احتمال تکرار آن وجود دارد، شاید خطرناک تر و مخرب تر، زیرا اکنون، مقایسه تا 40 یا 50 سال پیش، ساخت و ساز بیشتر شده و قدرت محیطی شهر کاهش یافته است. آبراه ها بسته شد و از عرض کانال ها کاسته شد، از طرفی جمعیت هم زیاد شد، راه فراری نبود. عرض رودخانه های مهم تهران مانند درگاه، دربند، دارآباد، گلابدر، کین، ولنجک و فرحزاد نیز به دلیل عملیات عمرانی کاهش یافته است. مدتی قبل محمد درویش، فعال محیط زیست او در صفحه اینستاگرامش جمله ای نوشت که هر چند خنده دار بود.خدا این روز را نیاورد که در تهران سیل بیاید، چون دیگر کانال و آبراهی برای دفاع در برابر سیل نمانده بود.».

درویش در گفتگو با خبرنگار محیط زیست توژال در مورد احتمال وقوع مجدد سیل در تهران و خطرات ناشی از آن گفت: به دلیل این نگرانی‌ها، خط توسعه شهر تهران به‌عنوان 1800 متر ظاهر شد، بر این اساس، هیچ‌گونه ساخت و ساز بالاتر از این ارتفاع انجام نشد و در بالای 1800 متر، هیچ اقدامی برای تغییر محیط‌های طبیعی انجام نشد . پوشش گیاهی ارتفاعات جنوبی البرز به‌ویژه دامنه‌های توگال به هیچ وجه نباید مورد تعرض قرار گیرد و با حفاظت از هفت رودخانه دره اصلی تهران، دام‌ها را چرا نکند پوشش گیاهی دامنه‌های جنوبی البرز نیز باید حفظ شود.

وی افزود: اما متاسفانه هیچ کدام از این موارد اجرایی نشد و برخی افراد صاحب نفوذ توانستند از مرز 1800 متری عبور کنند و به این ترتیب ساخت و سازها افزایش یافت، علاوه بر این شاهد کاهش تعدی ها و تجاوزات به دره ها و دره های طبیعی تهران هستیم. آنها چشمه های منطقه را با لوله های پولیکا برای تغییر کاربری و ساخت و ساز مسدود کردند، زیرا همین سازه ها می توانند خسارت سیل را افزایش دهند.

وی تاکید کرد: با توجه به اینکه تهران در کنار کوهی به ارتفاع 4000 متر و شیب تند قرار دارد، از نظر علم آبخیزداری در برابر سیلاب ها بسیار آسیب پذیر است و در صد سال اخیر شاهد سیل های بسیار مخربی بوده ایم که متأسفانه جان صدها نفر را در تهران گرفت، بنابراین انتظار داشتم که این سیل مانند سیل اخیر در مشهد، شیراز و قم دوباره تکرار شود و این سیل ها بیش از آنکه ریشه طبیعی داشته باشند، متاسفانه ریشه در آن دارند. تجربیات انسانی

این فعال محیط زیست گفت: متولی این امر شهرداری است که باید طرح جامع شهر تهران را حفظ کند و بر اساس این طرح اجازه تخلف ندهد اما متاسفانه شرایط شهر نشان می دهد که این حراست محقق نشده است.

وی درباره سیلاب در شمال کشور توضیح داد: معمولاً به دلیل تراکم گیاهان و درختان در شمال کشور سیل رخ نمی داد اما در چند سال گذشته شاهد وقوع سیل در این مناطق بودیم چرا که بیشتر تخریب کردیم. از آنها در جنگل ها و مراتع، بارندگی سر جای خود است و تغییری نکرده است، وقتی باران می بارد، دیگر مانعی طبیعی برای مقاومت در برابر جریان آب وجود ندارد و خسارت وارد می شود.

درویش گفت: همین اتفاق در تهران رخ می دهد، منطقه ای که حساسیت آن نسبت به شمال ایران نسبت به بارندگی های شدید بسیار زیاد است، اما شدت بارندگی آن زیاد است و این امر احتمال مواجهه با آن را افزایش می دهد. علاوه بر این، با توجه به تغییرات آب و هوایی، شدت و رژیم بارندگی تغییر کرده است به طوری که بارندگی با شدت زیادی رخ می دهد که ممکن است باعث افزایش خسارت شود

توصیه: برای جلوگیری از وقوع سیل در تهران باید به قانون جامع تهران پایبند باشیم، به هیچ عنوان نباید بالای 1800 متر ساخت و ساز انجام شود، هیچ عذر و بهانه ای پذیرفته نشود و محیط های طبیعی به ویژه رودخانه های هفت گانه تهران را در آنجا بگذاریم. نیاز به پیروی از مسیر طبیعی آن و عدم باریک شدن عرض این رودخانه ها و یا از بین بردن این دره ها است، زیرا در این صورت در صورت وقوع سیل، شاهد خسارات زیادی در پایین دست خواهیم بود.