به گزارش گروه علمی اقتصاددان ایرانی، بدیده رودخانه های جوی که در هواشناسی به آنها «رودهای آسمانی» می گویند. آنها همچنین به عنوان طوفان شناخته می شوند، زمانی که یک کانال طولانی و نسبتا باریک باد و بخار آب را از مناطق استوایی منتقل می کند و هنگامی که به مناطق خشک می رسند، می توانند باران یا برف شدید ایجاد کنند.

رودخانه های جوی با بیشترین میزان بخار آب و قوی ترین بادها می توانند منجر به باران های شدید، رانش گل و خسارت به اموال شوند.

با این حال، مطالعه و بررسی مسائل جوی و جغرافیایی همواره یکی از وظایف اصلی پژوهشگران بوده و بنیاد ملی علوم ایران همواره از طرح‌های تحقیقاتی در این زمینه حمایت کرده است.

پس این یک پروژه پسا دکتری است ندا اسفندیاری با عنوان تاثیر رودخانه های جوی بر دوره های خشک و مرطوب ایران با راهنمایی علیرضا شکیبا و با حمایت بنیاد ملی علوم ایران تکمیل شد.

اسفندیاری که دارای مدرک دکترای جغرافیای فیزیکی – هیدرولوژی و هواشناسی سینوپتیک (اقلیم شناسی) است، درباره این طرح توضیح داد: مطالعات اخیر اقلیمی نشان داده است که رودخانه های جوی جزو طوفان های شدید طبقه بندی می شوند، مانند طوفان های گرمسیری، همرفت شدید و طوفان های زمستانی.

وی ادامه داد: افزایش حضور و شدت این رودخانه ها به عنوان یکی از نشانه های تغییر اقلیم شناخته می شود. رودخانه های جوی در توزیع نیمی از حوادث شدید باد و باران به ویژه در عرض های جغرافیایی میانی نقش دارند و این اهمیت مطالعه آنها را دو چندان می کند.

این جغرافیدان افزود: این پدیده سالانه در مناطق مختلف جهان از جمله مناطق گرمسیری و بعضا نیمه گرمسیری رخ می دهد و مقادیر عظیمی از رطوبت را از عرض های جغرافیایی جنوبی به عرض های میانی و شمالی منتقل می کند. رودخانه های جوی مسئول بیش از 90 درصد انتقال افقی بخار آب از مناطق گرمسیری یا نیمه گرمسیری به عرض های جغرافیایی بالاتر هستند، در حالی که کمتر از 10 درصد از سطح زمین را تحت تأثیر قرار می دهند.

وی گفت: زمانی که این رودخانه‌های جوی پر رطوبت به مناطق مرتفع و کوهستانی می‌رسند و مجبور به صعود می‌شوند، شرایط برای بارندگی‌های شدید و سیل‌های فاجعه‌بار فراهم می‌شود که می‌تواند موجب صرفه‌جویی در منابع آبی نیز شود.

به گفته این محقق در کشور، این پدیده همچنین می تواند باعث بارش شدید باران و افزایش چشمگیر بارندگی سالانه در مناطق ساحلی شود. درک عوامل اقلیمی که در دسترس بودن منابع آب را تنظیم می کنند برای مدیریت منابع آب در آینده بسیار مهم است.

وی همچنین هدف اصلی این تحقیق را بررسی رابطه بین وقوع رودخانه های جوی و دوره های خشک و مرطوب در ایران و تأثیر شدت این پدیده بر شدت و تداوم دوره های مرطوب و پایان خشکی عنوان کرد. دوره ها دوره ها تعیین روند زمانی تغییرات این پدیده نسبت به دوره های مرطوب از دیگر اهداف این تحقیق بود.

بر اساس اطلاعیه بنیاد ملی علوم ایران (INSF)، نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که رودخانه‌های جوی تأثیر بسزایی بر بارندگی و دوره‌های خشکسالی و رطوبت ایران دارند. بنابراین بین 50 تا 70 درصد بارندگی در مناطق جنوب غرب و جنوب کشور در دوره سرد سال به این پدیده بستگی دارد.

رودخانه های جوی با تراکم بالا، بیش از هزار کیلوگرم بر متر مربع در ثانیه، همواره با بارندگی های شدید و سیل تاریخی همراه بوده اند. از جمله، پژوهش حاضر به شناسایی رابطه سیل تاریخی رخ داده در تاریخ 5 آوریل 2018 در ایران با رودخانه شدید جوی و تحلیل دقیق شرایط آب و هوایی آن پرداخت.

اسفندیاری گفت: بررسی علل هواشناسی تغییر رژیم های بارندگی می تواند به بهبود پیش بینی های اقلیمی کمک کند و نقش حیاتی رودخانه های جوی را در آینده منابع آبی منطقه برجسته کند. این تحقیق قابلیت پیش بینی فراوانی وقوع این پدیده و در نتیجه میزان دسترسی به منابع آبی را فراهم می کند و می تواند در مدیریت و حفاظت از زیرساخت های حیاتی کشور موثر باشد.

وی خاطرنشان کرد: آگاهی از این پدیده های شدید باعث توجه بیشتر به نحوه بهره برداری از سدها در دوره های متاثر از این پدیده می شود و می تواند در به روز رسانی دستورالعمل های مربوط به بهره برداری از سدها کمک کند.